Tuvalet Sorunları - Uzman Psikolog Berfe Gündüz

Tuvalet sorunları çocuk ve gençlerde hem alt ıslatma hem de dışkılama ile ilgili olarak ortaya çıkabilir. Küçük çocukların ara sıra "kaza" yaşaması alışıldık bir durum olsa da bu davranış özellikle 5 yaşından büyük çocuklarda üç aydan uzun süre tekrarlanıyorsa tuvalet ile ilgili sorunları akla getirir.

Tuvalet Sorunları Nelerdir?

Alt Islatma (Enüresiz)

Çocuğunuzun tuvalet eğitimini 2-4 yaşında tamamladıktan sonra gündüz ya da gece idrarını kaçırmasıdır. 3-4 yaşından küçük çocuklarda tam mesane kontrolüne sahip olmamak normaldir. Çocuklar yaş aldıkça ve geliştikçe mesanelerini iyi bir şekilde kontrol edebilirler. Mesanesini kontrol edebilecek yaşta bir çocukta bu tür alt ıslatma sorunları meydana geldiğinde bu durum enürezis olarak adlandırılır.

Dışkı Kaçırma (Enkopresiz)

Dışkılama ile ilgili problemlerdir. Kronik (uzun süreli) kabızlık, bağırsaktan dışkı salamama ve dışkı kaçırma olarak görülür. Çocuğunuzun tuvalet eğitimini tamamladığı halde uygun olmayan yerlere dışkısını yapmasıdır. Dışkılama problemleri, istemli yad a istemsiz olarak farklı şekillerde görülür.

Kabızlığa bağlı dışkı kaçırma olduğunda, uzun süre boyunca kaka yapamama söz konusudur. Kabız olan çocukların, sert kakanın acı verici hissi sebebiyle kaka yapmaktan korkmaları ve kaka yapmayı geciktirmelerinden dolayı tuvalete gitmeden dışkıyı kaçırdıkları görülür.

Kabızlığa bağlı olmayan dışkı tutma/kaçırma gibi sorunlar, inatlaşma ve karşıt davranış gösterme ya da kakayı yapmaya dair endişeyle ilgili psikolojik sorunlar ile birlikte görülür. Bağırsak denetimi ve kas gelişimi ile ilgili herhangi bir problem olmasa da psikolojik sebeplerden tuvalete gitme isteksizliği, kakayı yapma konusunda direnme, kakayı yapamama hali ya da dışkıyı kaçırma gibi durumlar ortaya çıkar.

Tuvalet Sorunları Belirtileri Nelerdir?

Alt Islatma (Enüresiz)

Belirtiler her çocuk için farklı olabilir. Ana belirti, 5 yaşındaki veya daha büyük bir çocuğun en az 3 ay boyunca yatağını veya kıyafetlerini haftada 2 kez ya da daha fazla ıslatmasıdır. Çoğu çocuk, zaman zaman alt ıslatma sorunu ile karşılaşabilir. Birtakım çocuklarda mesane kontrol edebilmeyi öğrenme süreçleri diğerlerinden daha uzun sürebilir. Kız çocukları genellikle erkek çocuklarından önce mesane kontrolüne sahip olur. Bu nedenle bu tip durumlar, kızlarda erkeklerden daha erken teşhis edilir. Kızlara 5 yaşında teşhis konulabilir. Erkeklere ise, 6 yaşına kadar teşhis konulmamaktadır.

Dışkı Kaçırma (Enkopresiz)

Belirtiler her çocukta farklılık gösterebilir. İştah kaybı, karın ağrısı, gevşek, sulu dışkı (bağırsak hareketleri), sulu dışkıdan kaynaklanan tahriş nedeniyle anal bölgeyi kaşımak, fiziksel aktiviteye olan ilginin azalması, arkadaşlardan ve aile ile olan ilişkilerden uzaklaşma gibi belirtiler görülebilir. 3-4 yaşından sonra dışkı kaçırma problemi yaşayan çocukların psikolojik destek alması gerekmektedir.

Tuvalet Sorunlarının Sebepleri Nelerdir?

Alt Islatma (Enüresiz)

  • Kaygı ve korkular
  • Stres
  • Hayatında önemli bir değişiklik (okula başlama, kardeş doğumu, taşınma vb.)
  • Travma geçmişi
  • Dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu (DEHB)
  • Belirli genler ya da aile geçmişindeki benzer sorunlar
  • Mesaneye baskı yapan kabızlık
  • Gecikmiş mesane gelişimi, küçük mesane, aşırı aktif mesane
  • Diyabet
  • Uyku sırasında vücutta yeterli antidiüretik hormon (ADH) olmaması
  • Uyku apnesi
  • İdrar yolundaki yapısal sorunlar
  • İdrar yolu enfeksiyonu
  • Çok derin uyku
  • Tuvaletini bitirmeden önce idrar akışını durdurmak
  • Yeterince sık tuvalete gitmemek

Dışkı Kaçırma (Enkopresiz)

  • Tuvalet eğitimi sırasındaki sorunlar nedeniyle yaşanan huzursuzluk ve kaygı
  • Lif içeriği düşük olan yada kabızlığa neden olabilecek bir diyet
  • Yeterince sıvı içmemek
  • Çok az egzersiz içeren hareketsiz bir yaşam tarzı
  • Tanıdık olmayan bir tuvaleti kullanma korkusu ve endişesi (örneğin, okulda)
  • Bağırsak hareketi yapma zamanının geldiği hissine (dürtü) dikkat etmemek: Bazı çocuklar, oyun oynamakla, televizyon seyretmekle veya başka ilgi çekici etkinlikler yapmakla çok meşgul olabilirler. Okulda, dersten çıkmak ve tuvalete gitmek için izin istemekten korkabilirler.
  • Deride çatlak: Kabızlığı olan bir çocuk nihayet bir bağırsak hareketine geçtiğinde, anormal derecede büyük dışkı, rektumunun derisine zarar verebilir. Bu, deride ağrılı bir çatlak oluşturabilir. Çocuk ağrı korkusuyla kaka yapma konusunda giderek daha fazla endişelenebilir.
  • Düşük tiroit hormon seviyelerine sahip olmak: Düşük hormon seviyesi, çocuğun sindirim sisteminin normalden daha yavaş çalışmasına ve kabızlığa sebep olabilir.
  • Psikolojik sorunlar: Öfke, dürtüsel davranış, sevilen bir kişinin kaybı, travma
  • Hayatındaki stres faktörleri
  • Önemli bir değişiklik (okul değişikliği, kardeş doğumu gibi)

Tuvalet Sorunları Nasıl Tedavi Edilir?

Alt Islatma (Enüresiz)

Enüresiz üzerinde çalışmaya başlanmadan önce alt ıslatmanın herhangi bir fiziksel nedene bağlı olup olmadığının anlaşılması için mutlaka bir hekim değerlendirmesi yapılması gereklidir. Herhangi bir fiziksel nedene rastlanmaması durumunda ise alt ıslatmanın altında yatan duygusal sorunlar hakkında aile ile işbirliği halinde çalışılır. Aileye konu hakkında psikoeğitim verilir; oyun ve sanat teknikleri ile çalışılır.

Dışkı Kaçırma (Enkopresiz)

Kabızlıkla birlikte görülen enkoprezis tedavisi çocuk doktorunun vereceği beslenme önerileri ve kullanılacak bağırsak düzenleyici takviyeler ile başlanır. Ayrıca, çocuğun yaşadığı duygusal süreçler üzerine aileye verilecek psikoeğitim; oyun ve sanat terapisi teknikleri ile çalışılır.

Kaynaklar:

https://www.health.harvard.edu/a_to_z/encopresis-fecal-soiling-a-to-z

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bed-wetting/symptoms-causes/syc-20366685

https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=90&contentid=p03083